2 juni 2023
Door een groeiende wereldbevolking en een verbeterende welvaart neemt de vraag naar hoogwaardige eiwitten toe en daarmee ook de druk op ons ecosysteem. Deze ontwikkeling heeft geleid tot de start van de Voedselagenda door het Kabinet, een agenda met programma’s dat de transitie van dierlijke naar plantaardige eiwitten bevordert. Naast de productie van voedsel op land, liggen er ook bijzondere mogelijkheden voor plantaardige productie op zee met zeewieren.
Zeewier sluit perfect aan bij kansrijke eiwitbronnen van de toekomst. Het is een veelzijdig en snelgroeiend gewas dat bovendien duurzaam geteeld kan worden. Het maakt namelijk geen gebruik van land, zoetwater of kunstmest. Zeewier kan worden gebruikt als voedsel, veevoer en in de toekomst zelfs als biobased toepassing zoals biobrandstoffen en grondstof voor (ecologische) kunststof vervangende materialen. Tot slot neemt zeewier tot wel 10 keer meer CO² op dan bomen en struiken op het land. Zeewier is ook logisch, Nederland heeft een sterke basis om zeewier te ontwikkelen: een wereldberoemde maritieme- en agrifood sector. De Stichting Noordzeeboerderij werkt al sinds 2014 aan een duurzame Nederlandse zeewiersector door ondernemers, kennisinstellingen en overheid te verbinden en samenwerking en kennisdeling te stimuleren. Dit is ook niet onopgemerkt gebleven in de landen om ons heen en momenteel zijn er naast veel Nederlandse bedrijven en instellingen ook steeds meer internationale organisaties geïnteresseerd om te participeren in de Stichting Noordzeeboerderij. Dit is dan ook de reden dat de stichting zich al enige tijd naar buiten toe presenteert met een Engelstalige website onder de naam North Sea Farmers. Door een groeiende wereldbevolking en een verbeterende welvaart neemt de vraag naar hoogwaardige eiwitten toe en daarmee ook de druk op ons ecosysteem. Deze ontwikkeling heeft geleid tot de start van de Voedselagenda door het Kabinet, een agenda met programma’s dat de transitie van dierlijke naar plantaardige eiwitten bevordert. Naast de productie van voedsel op land, liggen er ook bijzondere mogelijkheden voor plantaardige productie op zee met zeewieren.
ENORME PRODUCTIE POTENTIE VAN ZEEWIER
Door de steeds meer internationale aanpak van North Sea Farmers is er, buiten de Nederlandse wateren, nu een gebied in de Noordzee aangewezen voor het verbouwen van zeewier dat ligt tussen België, Frankrijk, Engeland, Denemarken, Duitsland en Nederland. Hier is een enorme potentie voor het verbouwen van zeewier dat overigens uitsluitend rondom windmolenparken zal plaatsvinden. Dit zijn namelijk locaties die niet worden bevaren door scheepvaart, waardoor het zeewier in alle rust kan groeien. De ambitie van de stichting is om vanaf 2030 circa 500 km² zeeboerderijen op de Noordzee in gebruik te hebben.
WAT KUNNEN WE MET ZEEWIER?
Zeewier is een uiterst gezond en natuurlijk product dat wordt gekweekt zonder bestrijdingsmiddelen. Daarnaast is het zeer eiwitrijk en daarom een perfecte vervanger of aanvuller van vlees en vis. Het wordt ook wel superfood genoemd om de vele positieve eigenschappen. Consumptie is slechts één toepassing. Zeewier wordt namelijk ook toegepast in producten, zoals tandpasta of als verdikkingsmiddel in de voedingsindustrie. Daarnaast kent het vele andere toepassingen, van eiwitrijke voedselbron en duurzame grondstof als biobrandstof tot duurzame alternatieven voor plastic. De onderzoeken naar deze toepassingen zijn wereldwijd in volle gang. Studies tonen aan dat zeewier een steeds grotere rol kan spelen binnen de gezondheidszorg, onder andere bij zwangerschap, ogen, het geheugen, de darmen en diabetes. In China is een medicijn op basis van zeewier extract al goedgekeurd voor de behandeling van Alzheimer. Maar er zijn nog vele andere toepassingen en voordelen van zeewier. Bijvoorbeeld door zeewier te mengen met veevoer daalt de methaanuitstoot van koeien aanzienlijk. Zeewier levert een grondstof om afbreekbare materialen van te maken. Er zijn inmiddels al verpakkingsmaterialen en rietjes van zeewier op de markt. Tot slot wordt zeewier zelfs omgezet in biogas om als brandstof te fungeren.
ZEEWIER KWEKEN
Zeewierteelt is een van de groeisectoren op voedselgebied, naast bijvoorbeeld microalgen en insecten. Het wordt aan touwen en netten gekweekt. Aan iedere centimeter zitten zeewier sporen. De teelt gebeurt direct onder het wateroppervlak, zodat het zeewier de zonnestralen goed kan opvangen. Er zijn zo’n 15.000 zeewiersoorten en iedere soort zeewier bevindt zich op zijn eigen optimale hoogte in het water. Voor de teelt op de Noordzee worden door Hortimare (één van de, participanten in de Stichting Noordzeeboerderij) specifieke soorten gekweekt die optimaal presenteren in onze wateren, want de temperatuur en watersamenstelling is hier nu eenmaal anders dan in de Aziatische wateren waar traditioneel veel zeewier wordt gekweekt.
OFFSHORE-ZEEWIERTEELT
De Stichting Noordzeeboerderij heeft voor de kust van Scheveningen in de Noordzee een testlocatie van 6 km2 opgezet, waar verschillende bedrijven onderzoek doen naar het kweken van zeewier. De eerste proeven met offshore-zeewierteelt zijn goed verlopen. Het zeewier groeit aan touwnetten die drijven net onder het oppervlakte van het water. Ze worden drijvende gehouden door meerdere (kleine) drijfboeien en de netten worden strak gehouden door zinkboeien onder de netten. Het geheel wordt weer op z’n plek gehouden door verankering aan de zeebodem. In Azië gebeurt het oogsten eigenlijk altijd met de hand door duikers, maar voor de Noordzee is dat om meerdere redenen geen optie. Denk aan een tekort aan beschikbare mensen, uurtarieven in Europa, enzovoort. Van meet af aan is de intentie dan ook om het zeewier volledig geautomatiseerd te zaaien én oogsten. Een echte vorm van offshore zeewierteelt dus!
Prototype van de Boeg zeewier-netten-machine achter op een schip / rechts close-up van de aandrijving.
BOEG ZEEWIER-NETTEN-MACHINE
Eén van de participerende bedrijven in het consortium van de Stichting Noordzeeboerderij is de firma Boeg B.V. uit Scheveningen. Boeg is een specialistisch constructiebedrijf dat onder andere tanks, leidingen, pompen, trappen, bordessen, kleppen, straatmeubilair en diverse andere hoogwaardige eindproducten produceert. Het bedrijf levert traditioneel voornamelijk aan gemeenten, rioolzuiveringsinstallaties en de nautische sector. Boeg is één van de initiatiefnemers om een volledig geautomatiseerde zeewier-netten-machine te ontwikkelen. Deze machine trekt de netten geautomatiseerd het schip op en ontdoet ze van het aangegroeide zeewier. Boeg heeft de machine zo ontwikkeld dat deze ook kan worden gebruikt voor de schone netten die weer voorzien moeten worden van nieuw zeewierzaad. Hiervoor trekt de machine de netten door een bad met zeewierzaad. Dit zaad hecht zich vervolgens weer aan de netten en trekt in de touwen. Aansluitend worden de netten weer overboord gezet en op hun plek gehangen, waarnaar het proces van groei en oogst zich weer kan herhalen. Om de doorvoer van de netten in de machine zo soepel en gecontroleerd mogelijk te laten verlopen had men een robuuste aandrijving nodig met een grote vertragingskast en een hoog koppel. Hiervoor heeft Boeg toeleverancier IP Sanders benaderd en zijn specialisten voor elektromechanische aandrijvingen ingeschakeld. Deze specialisten van IP Duursma werken voor de gehele IndustriePartner groep en richten zich volledig op nieuwbouw en revisie van industriële aandrijvingen.
Voor de gewenste aandrijving van Boeg heeft IP Sanders een maatwerk aandrijving ontwikkeld die relatief compact is en tevens een hoog koppel levert bij een zeer nauwkeurige en constante snelheidsregeling. De aandrijving bestaat uit een Tramec T-serie kegelwielreductiekast met een reductie van 630:1, aangedreven door een WEG elektromotor uit de W21 serie met een vermogen van 0,55 KW en een nominaal toerental van 1.500 RPM. Het maximale koppel van deze combinatie is ruim 2.100 Nm. Tot slot wordt de aandrijving aangestuurd door een schakelkast met ingebouwde
frequentieomvormer van Control Techniques. De eerste testen met de machine zijn gedaan op de testlocatie voor de kust van Scheveningen. Deze verliepen uiterst bevredigend voor een prototype machine. Uiteraard zijn er nog kleine aanpassingen gewenst, maar de eerste indrukken waren zeer hoopgevend. Doel is om de machine de komende tijd door te ontwikkelen en aansluitend in productie te nemen. Want als over zeven jaar inderdaad 500 km² Noordzee in gebruik wordt genomen voor de teelt van zeewier, dan zijn er nog veel Noordzeeboerderij exploitanten die een dergelijke machine gaan inzetten.
